Okula Gitmek İstemiyorum! - Okul Fobisi

Okula gitmeme isteği birçok çocuğun eğitim hayatının içinde yaşadığı olağan bir durumdur. Fakat okul fobisi çocuğun uzun süreli devamsızlığı veya okula gitmekten kaygı duyma ve hatta gitmeyi reddetme davranışı ile tanımlanan bir sorundur. Okula ilk başlayan veya okul değiştiren çocuklarda görülebildiği gibi yeni kardeş doğumu, ani bir travma gibi nedenlerle  ara sınıflardaki çocuklarda da okul fobisi görülebilir. Okulu asma ile okul reddi davranışlarını ayırt etmek gerekir. Genellikle ergen popülasyonda rastlanan durum yetişkin otoritesine karşı gelme temelli olurken, kaygı temelli okul reddi ise genellikle okula başlama senesinde veya 10-13 yaş aralığında görülür.
 
Günümüzde yapılan çalışmalarda okul reddi davranışı dört ana gruba ayrılmıştır. Okul fobisi de bu gruplardan bir tanesidir; fakat okul reddinin başka nedenleri de olabilir:

1. Negatif duyguya neden olan durumlardan kaçınma – Okul fobisi: Özellikle ara sınıf çocuklarında görülen okul reddi davranışının temelidir. Okulda yaşadığı kötü bir olay (arkadaşlarının dalga geçmiş olması, bir öğretmenin ona bağırmış olması gibi) nedeniyle okul çocukta korku, kaygı gibi olumsuz duygulara neden olur. İşte bu durum tam olarak okul fobisi olarak tanımlanır.
2. İtici sosyal durumlardan kaçınma: Çocuk okuldaki sosyal durumlarda zorlanıyor olabilir. Örneğin sınıfta bir değerlendirmeye girmek, bahçede yaşıtlarıyla sohbete başlama veya bir gruba dahil olmak gibi sosyal durumlar ona kaygılandırdığından dolayı okula gitmek istemiyor olabilir. Böyle durumlar sosyal fobi ile tanımlanır.
3. Ayrılma kaygısı: Özellikle okula ilk başlayan çocuklardaki okul reddinin başlıca nedenlerinin arasında çocuğun anneden veya ona bakan kişiden ayrılmakta zorlanması vardır. Bu “ayrılma kaygısı” denir. Özellikle yuvaya gitmemiş çocuklar ve aşırı koruyu anneye sahip çocuklar ayrılma kaygısını daha fazla yaşarlar. Bu çocuklarda hiçbir nedene bağlanamayan fiziksel şikayetler görülür ve evde kaldığındaki ilgi nedeniyle de okula gitmeme davranışı ödüllendirilmiş olur.
4. Okul dışında bulunabilecek cazip durumların peşinden gitme: Bu durum genellikle ergenlerde rastlanır. Okul saatlerinde okula gitmeyerek bilgisayar oyunları, arkadaşlarıyla sinemaya gitme daha cazip davranışları yapma eğiliminde olurlar.

Okul fobisinin belirtileri şunlardır:

·         Depresyon

·         Aşırı yorgunluk/bitkinlik

·         Korku ve panik

·         Genel ve sosyal kaygı

·         Endişe

·         Fiziksel ağrı şikayetleri (bulantı, kusma, baş ağrısı, ishal vs)

·         Agresyon

·         Sabahları uyanamama veya yataktan çıkmayı reddetme

·         Okuldan kaçma

·         Ağlama nöbetleri

·         Karşı koyma, meydan okuma 



Görsel www.rgj.com adresinden alınmıştır.

Bu belirtileri gösteren çocuk için ailenin yapacağı en önemli şey durumun fiziksel bir rahatsızlıktan olmadığından emin olduktan sonra profesyonel destek almaktır. Çünkü okul fobisi veya reddi olan çocuğun öncelikle davranışın temeli bulunmalı sonrasında da bu alana yönelik müdahalede bulunulmalıdır. Ayrıca erken dönemde müdahale edilmeyen okul reddi davranışı ileride depresyon, kaygı bozukluğu gibi sıkıntıların yaşanmasına neden olabilmektedir.

Bu süreçte ailelerin dikkat etmesi gereken en kritik nokta çocuğun okula gitmeyip evde kaldığında evdeki ortamın cazip kılınmaması gerektiğidir. Örneğin evde kaldığı bir günü evde annesiyle televizyon seyrederek geçirmek, veya hep beraber bir alışveriş merkezine gitmek okul reddi davranışını ödüllendirmek ve bu davranışın tekrar etmesine zemin hazırlamaktır. Evde kalmasına izin verildiği günlerde okul saatleri içinde (ders saatleri ve teneffüs zamanları belirlenerek) mutlaka okul programının uygulanması oldukça önemlidir. Özellikle okul fobisi olan çocuğun okula tam devamı ancak her sefer biraz daha fazlasını yapması hedeflenen kademeli bir programla sağlanmalıdır.

 

Okul ortamında çocukla birebir ilişkideki öğretmenlere büyük görev düşmektedir. Öncelikle devamsızlığın okul reddinden mi yoksa okuldan kaçmadan kaynaklandığı iyi ayırt edilmedir. Devamsızlık yalnızca bir disiplin sorunu olarak görülmemeli, psikolojik bir temeli olabileceği de  unutulmamalıdır. Psikolojik temelli bir okul reddi durumunda ise öğretmenin yapabileceği en önemli yardım aileyi öncelikle okulda eğer varsa rehberlik birimine yönlendirmek ya da bir profesyonel yardım almalarını önermek olacaktır. Sonraki süreçte ise öğretmenin aile, rehberlik birimi ve destek alınan profesyonel kişi ile işbirliği içinde olması çocuğa büyük destek sağlayacaktır. Özellikle okula devamının kademeli olarak sağlandığı çocuklarda bu programa öğretmenin de destek veriyor olması büyük önem taşır.

 

 

Sevgiler,

Cemre Soysal